ON THE USE OF HONEY AND WAX IN MEDIEVAL SERBIA - MEDICINE, NUTRITION, RELIGION
Main Article Content
Abstract
The Slavs improved the simple technique of beekeeping and knowledge about bees after their immigration, in contact with the indigenous population and the Byzantine world. In medieval Serbia, this economic activity was on a constant rise, and the realized surplus products appeared in trade.
As natural products, beekeeping products have appeared as a means of healing even before the new era. Honey has a wide range of effects (anti-inflammatory, antibacterial, antiviral, probiotic and others) and it is found in the basis of many drugs, syrups and balms. By combining wax and other medicinal preparations, emplasts and ointments were formed and used in medicine and cosmetics. The use of honey and wax in medical practice, pharmacology and pharmacotherapy among Serbs in the Middle Ages were directly evidenced by the Hilandar Medical Codex and the Medical Texts from the Hodoch Code. They showed that Serbian medieval medicine has been based on ancient foundations and that it has been developed under the strong influence of Western medicine, whose centers have been located in Salerno and Montpellier.
The secular and religious people of the Serbian Middle Ages were equally interested in the use of honey in the nutrition. Its consumption was allowed during long fasting days, so this food was gladly seen on the monk's table. It has been used as a sweetener, tea supplement, dessert and for food canning. Honey is used to make mead, a favorite Slovenian alcoholic beverage. Honey is a symbol of wealth and harmony in Medieval Serbian literature.
The monastery manors of Medieval Serbia paid special attention to beekeeping because of the wax. The bee is the embodiment of innocence, morality and justice. Candles, a source of light, were made from beeswax. Without them, liturgical and worship life is inconceivable. They follow Christians from birth, ie. baptisms, through weddings to death. In short, they are indispensable in religious festivals, and they were also used for practical reasons (lighting).
Special people in our monasteries took care of the candles. According to the Karyes Typicon and Hilandar Monastera Typicon, the memory of the founder was solemnly celebrated "with chanting and candles". In the dispositions of medieval charters, we come across the term candles, which means donations in the form of income from squares, oil mills, oil mills, wax, vineyards, villages and hamlets for the purchase of wax and candles.
Downloads
Metrics
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
References
Blagojević, M. (2003). O agrarnim odnosima u Polimlju krajem XII i početkom XIII veka. U: Živković, T. (ured.) (2003). Kralj Vladislav i Srbija XIII veka: zbornik radova. Beograd: Istorijski institut. 7–23. (Štampano ćirilicom)
Blagojević, M. (2007). Zemljoradnički zakon. Srednjovekovni rukopis. Beograd: SANU. (Štampano ćirilicom)
Bojanin, S. (2012). Lečenje biljem u srednjovekovnoj Srbiji. Osnovni pregled. Godišnjak za društvenu istoriju, 19/1, 7–34. (Štampano ćirilicom)
Božanić, S. (2006). Ibarsko jezgro Svetostefanskog vlastelinstva. Novi Sad–Sremska Mitrovica: Filozofski fakultet u Novom Sadu–Istorijski arhiv ,,Srem”. (Štampano ćirilicom)
Božanić, S. (2020). Privreda u srednjovekovnoj Srbiji: udžbenik za studente istorije. Novi Sad: Filozofski fakultet. (Štampano ćirilicom)
Chevalier, B.– Gheerbrant, J. (1994). Rječnik simbola. Zagreb: NZMH–MLADOST.
Col. Rust (1940). Columella, Lucius Junius Moderatus. On Agriculture, Volume 1. Translation by Harrison Boyd Ash. London – Cambridge: William Heinemann – Harvard University.
Čajkanović, V. (1924). Badnji dan i Božić. Srpski književni glasnik, XXI,1, 40–49. (Štampano ćirilicom)
Čajkanović, V. (1932). Tri božićna običaja. Srpski književni glasnik, XXXV,1, 33–40. (Štampano ćirilicom)
Čremošnik, G. (1932). Kancelarijski i notarski spisi 1278–1301. Beograd: SKA. (Štampano ćirilicom)
Ćuk, R. (1986). Srbija i Venecija u XIII i XIV veku. Beograd: Istorijski institut. (Štampano ćirilicom)
Danilo Drugi (1988). Životi kraljeva i arhiepiskopa srpskih – Službe. Priredili Makdanijel. G. –Petrović, D. Današnja jezička varijanta Mirković, L.–Bogdanović, D. & Petrović, D. Beograd: Prosveta – Srpska književna zadruga. (Štampano ćirilicom)
Dragičević, P. (2011). Povelja „carice“ Jevdokije i njenog sina Konstantina o darivanju Hilandaru njihove baštinske crkve Sv. Bogorodice u Arhiljevici, Stari srpski arhiv, 10, 87–102. (Štampano ćirilicom)
Đurić, J. V. (1963). Resava. Beograd: Izdavački zavod Jugoslavija. (Štampano ćirilicom)
Fostikov, A. (2016). Zanatstvo u srednjovekovnoj Srbiji (Nepublikovana doktorska disertacija). Filozofski fakultet, Univerzitet u Beogradu. (Štampano ćirilicom)
Grmek, D. M. (1961). Sadžaj i podrijetlo Hilandarskog medicinskog kodeksa br. 517. Spomenik SANU, 110, 31–39.
Grozdanović Pajić, M. (1968). Nova datiranja srpskih ćirilskih rukopisa Šafarikove zbirke u Pragu. Bibliotekar, 5, 449–460. (Štampano ćirilicom)
HMK (1989). Hilandarski medicinski kodeks № 517. Priredio i uvodnu studiju napisao Katić R. V, transkripcija srpskoslovenskog teksta i prevod Kotarčić Lj. & Milivojević M. Beograd: Narodna biblioteka Srbije. (Štampano ćirilicom)
Hdt. (1920). Herodotus. The Persian Wars, Volume I–II. Translation by A. D. Godley. Cambridge: Harvard University Press. DOI: https://doi.org/10.4159/DLCL.herodotus-persian_wars.1920
Ivanović, M. (2014). Hrisovulja kralja Stefana Dušana kojo hilandarskom pirgu u Hrusiji poklalja Crkvu Sv. Bogorodice u Lipljanu. Stari srpski arhiv, 13, 33–64. (Štampano ćirilicom)
Ivanović, R. (1958). Vlastelinstvo manastira sv. Arhanđela kod Prizrena II, istorijsko-geografska istraživanja. Istorijski časopis, VIII, 209–253. (Štampano ćirilicom)
Ivić, P.–Grković, M. (1976). Dečanske hrisovulje. Novi Sad: Institut za lingvistiku. (Štampano ćirilicom)
Jerković, V. (1995). O jeziku medicinskih spisa hodoškog zbornika. Zbornik Matice srpske za filologiju i lingvistiku. 38, 1, 29–39. (Štampano ćirilicom)
Jireček, K. (1952). Istorija Srba I. Beograd: Naučna knjiga. (Štampano ćirilicom)
Karadžić, V. S (1985a). Srpske narodne pjesme: knjiga druga u kojoj su pjesme junačke najstarije. Priredio Nedić, V. Beograd: Prosveta–Nolit. (Štampano ćirilicom)
Karadžić, V. S (1985b). Srpske narodne pjesme: knjiga treća u kojoj su pjesme junačke srednjijeh vremena. Priredio Nedić, V. Beograd: Prosveta–Nolit. (Štampano ćirilicom)
Katić, R. (1958). Medicina kod Srba u srednjem veku. Beograd: SAN. (Štampano ćirilicom)
Katić, V. R. (1977). Srpski prevod Liber de simplici medicina dictus Circa instans Matthaeusa Plateariusa iz Hilandarskog medicinskog kodeksa br. 517. Zbornik MS za književnost i jezik, XXV/2, 193–275. (Štampano ćirilicom)
Konstantin Filozof (1989). Žitije despota Stefana Lazarevića (Povest o slovima – Skazanije o pismeneh). Priredila Jovanović, G. Beograd: Prosveta – Srpska književna zadruga. (Štampano ćirilicom)
Koprivica, M. (2022). Vlastelinstva i ekonomija manastira srednjovekovne Srbije. Beograd–Niš: Centar za istorijsku geografiju i istorijsku demografiju – Centar za crkvene studije. (Štampano ćirilicom)
Kostić, P. (1989). Godišnji običaji. Glasnik EM u Beogradu, 52–53, (1989), 73–123. (Štampano ćirilicom)
Kostić, P. (1996). Godišnji običaji u Dragačevu, okolini Čačka i Gornjeg Milanovca. Glasnik EM u Beogradu, 60, 27–76. (Štampano ćirilicom)
Kovačević, Lj. (1890). Svetostefanska hrisovulja. Spomenik, IV, 1–11. (Štampano ćirilicom)
Kovačević Kojić, D. (2016). Kuća voštana (GETO) u Dubrovniku prema trgovačkim knjigama braće Kabužić (1426–1433). Istorijski časopis, 65, 101–111. (Štampano ćirilicom) DOI: https://doi.org/10.1016/j.enganabound.2016.01.006
Kovačević Kojić, D. (1971). O izvozu voska iz srednjovjekovne Srbije i Bosne preko Dubrovnika. Istorijski časopis, XVIII, 143–152. (Štampano ćirilicom)
Kulišić, Š. – Petrović Ž. & Pantelić, N. (1970). Srpski mitološki rečnik. Beograd: NOLIT. (Štampano ćirilicom)
Liveri, А. (2010). Die Biene und ihre Produkte in der Kunst und im Alltagsleben (Frühchristliche und Byzantinische Zeit). Zbornik radova Vizantološkog institura, 47, 9–37. DOI: https://doi.org/10.2298/ZRVI1047009L
Loma, A. (2002). Prakosovo. Beograd: SANU. (Štampano ćirilicom)
ЛССВ (1999). Лексикон српског средњег века. Приредили Ћирковић, С. & Михаљчић, Р. Београд: Knowledge. (Štampano ćirilicom)
Marinković, V. (1963). Med kao lek. Titovo Užice: [b.i.] (Štampano ćirilicom)
Marković, V.–Nikolić, I. & Binjović, V. (2021). Biološka aktivnost i medicinska upotreba meda. Medicinski časopis, 46 (4), 221–226.
Matija Vlastar (2013). Srpskoslovenski prevod sintagme Matije Vlastara. Translation of Subotin Golubović T. Beograd: SANU. (Štampano ćirilicom)
Medicinski spisi HZ (1990). Medicinski spisi Hodoškog zbornika: izbor. Priredio, preveo i uvodnu studiju napisao Katić V. R. Beograd – Gornji Milanovac: Narodna biblioteka Srbije – Dečje novine. (Štampano ćirilicom)
Minařik, F. (1971). Od staroslovanskega vraštva do sodobnega zdravila. Ljubljana: Slovensko farmacevtsko društvo – Lek.
Mišić, S. (2010). Hrisovulja kralja Stefana Dušana Hilandaru kojom prilaže vlastelina Rudla. Stari srpski arhiv, 9, 75–86. (Štampano ćirilicom)
Mišić, S. (2019). Srpsko selo u srednjem veku. Beograd: EVOLUTA. (Štampano ćirilicom)
Mišić, S. – Subotin Golubović T. (2003). Svetoarhanđelovska povelja. Beogrda: Istoriski institut. (Štampano ćirilicom)
Mladenović, A. (2007). Povelje i pisma despota Stefana. Beograd: Čigoja. (Štampano ćirilicom)
Nikolić, M. Srednjovekovna župa Patkovo. Istorijski časopis, XVIII, 207–214 (Štampano ćirilicom)
Novaković, S. (1891). Hrisovulja cara Stefana Dušana grobu majke mu kraljice Teodore. Spomenik SKA, IX, 1–7. (Štampano ćirilicom)
Novaković, S. (1912). Zakonski spomenici srpskih država srednjeg veka. Beograd: SKA. (Štampano ćirilicom)
Plin. Nat. 1906: Pliny the Elder. Naturalis Historia. Translation by Karl Friedrich Theodor Mayhoff. Lipsiae: Teubner.
Prioreschi, P. (2003). Medieval Medicine. Omaha: Horatius Press.
Simović, Z.–Kostić, A. (2019). Geoponika, enciklopedija poljoprivrede. Beograd: Institut za ekonomiku poljoprivrede.
Sindik, I. (1950). Komunalno uređenje Kotora od druge polovine XII do početka XV stoleća. Beograd: Naučna knjiga. (Štampano ćirilicom)
Skok, P. (1972). Etimologijski rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika, knj. II. Zagreb: JAZU.
SM (2001). Slovenska mitologija. Enciklopedijski rečnik. Redaktori Tolstoj, M. S. – Radenković, Lj. Beograd: ZEPTER BOOK WORLD. (Štampano ćirilicom)
Stanković, R. (2004–2005). Vodeni znaci Hilandarskog medicinskog kodeksa № 517 iz 1550/1560. godine. Arheografski prilozi, 26–27, 449–463. (Štampano ćirilicom)
Stojanović, Lj. (2006²). Stare srpske povelje i pisma I-1: Beograd: Srpska školska knjiga –Filozofski fakultet. (Štampano ćirilicom)
Sv. Sava (1986). Sabrani spisi. Priredio Bogdanović, D. Beograd: Prosveta – Srpska književna zadruga. (Štampano ćirilicom)
Šafarik, J. (1862). Hrisovulja cara Stefana Dušana kojom osniva manastir Sv. Arhanđela Mihaila i Gavrila u Prizrenu godine 1348?. Glasnik DSS, XV, 264–283. (Štampano ćirilicom)
Šarenac, J. Građa o običajima u Istočnoj Hercegovini. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu, 50 (1986), 241–263. (Štampano ćirilicom)
Štetić, M. (2021). Vinogradarstvo u srednjovekovnoj Srbiji. Beograd: Filozofski fakultet –Centar za istorijsku geografiju i istorijsku demografiju
Šuica, M. (2004). Povelja kneza Stefana Lazarevića o crkvi Vavedenja u Ibru. Stari srpski arhiv, 3, 107–123. (Štampano ćirilicom)
Teodosije (1988). Žitija. Priredio Bogdanović, D. Beograd: Prosveta – Srpska književna zadruga. (Štampano ćirilicom)
Todić, B. (1999). Gračanica: slikarstvo. Priština: Muzej Prištini – Narodna i univerzitetska biblioteka Priština – Univerzitet u Prištini. (Štampano ćirilicom)
VIINJ I (2007²). Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije I. Urednik Maksimović, Lj. Beograd: Vizantološki institut SANU. (Štampano ćirilicom)
VIINJ VI (1986). Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije VI. Urednici Barišić, F. – Ferjančić, B. Beograd: Vizantološki institut SANU. (Štampano ćirilicom)
Vujošević, Ž. (2005). Povelja kralja Stefana Dušana o crkvi Sv. Nikole u Dobrušti. Stari srpski arhiv, 4, 51–67. (Štampano ćirilicom)
Vuković, I. (2011). Lečenje artritisa u srednjovekovnoj Srbiji prema spisima Hilandarskog medicinskog kodeksa. U: Dimitrijević, B. (ured.) (2011). 800 godina srpske medicine: [zbornik radova 15. Studeničke akademije]. Beograd: Infinitas – Srpsko lekarsko društvo. 43–57. (Štampano ćirilicom)
Vulović, N. (2015). Srpska frazeologija i religija, Lingvokulturološka istraživanja. Beograd: Institut za srpski jezik SANU. (Štampano ćirilicom)
Zarković, B. (2002). Hotačka metohija: prvi hilandarski posed u Srbiji. Priština – Leposavić: Filozofski fakultet – Institut za srpsku kulturu. (Štampano ćirilicom)
Zbornik 2011: Zbornik srednjovekovnih ćiriličkih povelja i pisama Srbije, Bosne i Dubrovnika, knj. 1, 1186–1321. Priredili Mošin, V. – Ćirković, S. & Sindik, D. Beograd: Istorijski institut. (Štampano ćirilicom)